DUVAR– Millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, birçok defa gündeme getirdiği ve “Geri alacağım” dediği kamudan ‘beşli çete’ye haksız biçimde aktarıldığı öne sürülen 418 milyar dolar ile ilgili 18 bireyden oluşan uzman bir heyete rapor hazırlattığı öğrenildi. Rapora nazaran iktidarın el değiştirmesi durumunda bu fiyatın toplam 180 milyar dolarının geri alınabileceği varsayım ediliyor.
Çiğdem Toker, T24’teki 418 milyar doların detayları başlıklı yazısında şunları kaydetti:
“Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun son aylarda tekrar ederek vurguladığı AKP periyodu uygulamalarına bağlı olarak kamu kaynakları üzerinden oluşan 418 milyar dolarlık haksız yararın 180 milyar dolarlık kısmının, beş yıllık bir periyotta geri alınması öngörülüyor. Bu öngörü, 14 Mayıs seçimlerinin akabinde yargının ve kontrol kurumlarının büsbütün bağımsız çalışacağı varsayımına dayanıyor.
Kılıçdaroğlu’nun adaylık sürecinde öne çıkan bu söylemi ve andığı meblağlar; alanında uzman kıdemli kontrol elemanı, yargı mensubu, bürokrat teknokratlardan oluşan 18 kişilik bir kümesinin hazırladığı kapsamlı bir çalışmanın sonuçlarından biri. (CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu’nun geçtiğimiz günlerde hususla ilgili olarak Uğur Dündar’a bir mülakat verdiğini anımsatalım.)
Bugün T24 okurlarıyla Erdoğdu’nun kelamını ettiği çalışmadaki dataların raporda yer aldığı biçimiyle yepyeni tablosunu paylaşacağım. Geniş hacimli, kapsamlı olduğunu öğrendiğim raporun tamamının, kamuoyuyla paylaşılması bu basamakta değişik nedenlerle yanlışsız bulunmuyor. Bununla birlikte, 18 kişilik uzman takımın 2022 yılının neredeyse tamamı mühletince (11 ay) üzerinde çalıştığı bölümler ve tahlillerin genel çerçevesi ile temel sonuçları, kademeli olarak mecralara aktarılacak.
Tabloya yansıyan meblağlardan görülebileceği üzere, AKP iktidarı uygulamalarına fatura edilen 20 yıllık kamu ziyanı ve yolsuzluk çalışması beş ana kesim incelenerek oluşturuldu:
– Kamu ihaleleri
– İmar ve İnşaat işleri
– Vergi, prim ve cezalar
– Banka ve sermaye piyasaları
– Güç ve madencilik
Bu dalların global ölçekte yolsuzluk ve rüşvetin yaygın olduğunun altı çiziliyor. Türkiye özelinde kelam konusu alanlarda kamunun uğratıldığı ziyan çalışılırken, kamu ihalelerinin envanteri, TÜİK bilgileri, Sayıştay raporları, özelleştirme operasyonları, iddianameler, soruşturmalar, imar uygulamaları, ruhsat süreçleri ve bu alanda yapılan haberler temel alındı. Kamu ziyanı hesaplanırken makroekonomik datalar tahlil edildi. Yolsuzlukla aktif uğraş yapılması halinde, geri alınabilecek meblağ ve sonrasında da “temiz” idare sonucu sağlanacak tasarrufun yıllık olarak varsayım edilmeye çalışıldığı belirtiliyor. Görüştüğüm kaynaklar, yolsuzluğun genel olarak örtülü yapılması hasebiyle, ölçeğinin çıkarılmasının iddia ve varsayımlara dayanmasının kaçınılmaz olduğunun altını çiziyor. Bu yanıyla da rapordaki hesaplamaların, tartışmaya da açık olduğu tabir edilmekle birlikte, ihtiyatlı davranıldığı için gerçek kamu ziyanının altında bile kalmış olabileceği vurgulanıyor.
KAMU İHALELERİ BİRİNCİ SIRADA
Kılıçdaroğlu’nun talebi ve bilgisi doğrultusunda hazırlanan bu raporda, 18 bireyden oluşan uzman heyetin varsayımlarına nazaran, bu mühlet zarfında bu beş ana kesimde, “iş insanları, üst seviye politikler ve bürokratlar” tarafından en az 418 milyar dolar fiyatında haksız çıkar sağlandı. İktidarın el değiştirmesi durumunda bu meblağın toplam 180 milyar dolarının geri alınabileceği iddia ediliyor. Kurulacak pak idare ile de her sene 50 milyar dolar tasarruf edilmesi öngörülüyor.
Sektörler ortasında kamu ihaleleri, yolsuzluk riskinin en yüksek olduğu alan olarak birinci sıraya yerleşti. Buna karşılık, görece düşük risk içeren kredi ve teşvik uygulamalarında yolsuzluk risk on binde 3 olarak kayda geçti.
Rapordaki değerli bir değerlendirmeyi şöyle özetlemek mümkün:
“Gerçeklikte çok yüksek olduğu bilinen yolsuzluk oranının genele yayılması konusunda dikkatli davranıldı. Sözgelimi Telekom, İnhisar, SEKA üzere büyük özelleştirmelerde satılan kamu varlıklarının gerçek bedellerinin üçte birine hatta dörtte birine satıldığın yönelik güçlü ispatlar olmasına karşın özelleştirmelerde toplam kamu ziyanı hesaplanırken, gerçek bedellerinin yüzde 20 altına satıldığını varsayarak hesap yapıldı.
Kamu ihalelerindeki yolsuzluk riski, açık ihalelerde yüzde 10,
kapalı ihalelerde ise ihale bedelinin yüzde 30’u olarak hesaplandı.”
Bu çalışmanın ihale tiplerine nazaran meblağ ve kamu ziyanı iddiaları ise birebir raporda iki başka kategoride incelendi. Kamu harcama ihaleleri ve kamu gelir ihaleleri.
Kamu harcama ihalelerindeki detaylar raporda şöyle yer alıyor:
İHALELER İKİ BÜYÜK KATEGORİDE
İhale yolsuzluğu varsayımı, üstteki tabloda görünen toplam 133 milyar dolarla sonlu değil. Asıl ihale yolsuzluğu toplamı, 203 milyar dolar. Zira rapordaki ikinci kategori olan Kamu Gelir İhaleleri incelemesinde; mevzuatı farklı kanunlarda yer alan özelleştirme, Kamu Özel İşbirliği, kapsam dışı satışlar, kamu satışı ve kiralamaları ve varlık satışları varsayımları tahlil ediliyor.
Bu ihale kategorisindeki yolsuzluk varsayımı meblağı ise 70 milyar dolar.
Böylece biri 133, oburu 70 milyar dolar olmak üzere toplam 203 milyar dolarlık ihale yolsuzlukları, 418 milyar doları oluşturan beş bölümün incelendiği ana tablodaki birinci sıraya yerleşiyor.
AKP’nin 20 yıllık kamu ihaleleri serüveninde 2022 yılı sonu itibariyle hesaplanan 203 milyar dolarlık kamu ziyanı iddiası, mevcut iktidar ve onunla iş yapanların yüksek reaksiyonunu de gereğince izah ediyor.” (KAYNAK)