Geçen hafta ‘sosyal medya’ ve ‘sansür yasası’ olarak bilinen yasanın geçmesiyle milletlerarası kurumların yayımladığı iki rapor dikkat çekti. Raporlardan birinde doların dünyada daha kıymet kazanacağı belirtilirken, başkasında bu yıl dolar karşısında en çok kıymet kaybı yaşayan para ünitesinin TL olduğu görünüyordu. Maddeyle ne alakası mı vardı? Geçen yıl dolar 7 lirayken 10 lira olacak diyenlerin mahkemesinin olduğu gün dolar/TL 14 düzeylerindeydi. İktisat ve finansta aslen varsayım, öngörü ve yorum öne çıktığından tartışmalar enteresanlaştı.
Citigroup’un yayımladığı yatırım notunda ekonomik sakinlikte doların “güvenli liman” rolünü almaya devam edeceği öngörülüyor. Fed faiz artış suratını yavaşlatsa dahi dolar tepeye yol almaya devam edecek.
BloombergHT’nin aktardığına göre, Citigroup stratejistleri dolar rallisinin global iktisat tekrar büyümeye dönmeden bitmeyeceğini düşünüyor. Jamie Fahy ile bir grup stratejistin yayımladığı notta ekonomik yavaşlama bitmeden dolar, öteki para ünitelerine nazaran “saklanmak için en inançlı yer” olacak. Global iktisatta “büyüme taban yapmadan dolar zirveye ulaşacak” diyen analistler, dolarda taraf değişikliği için ana senaryonun değişmesi gerektiğine dikkat çekiliyor.
1972 sonrası en süratli ralli?
ABD Doları’nın gelişmiş 6 ülke para ünitesine karşı kıymetini ölçen Dolar Endeksi 2022’de yaklaşık yüzde 18 oranında yükselirken, endeksin ölçülmeye başladığı 1972 yılından bu yana en büyük sıçrama olarak görülüyor.
Stratejistler, son 20 yılda doların seyrinde global iktisattaki görünümün istikamet çizdiğini söylerken, dolarda tepenin Fed’in faiz indirdiği ve ABD hariç global büyümede taban görüldüğü periyotta ulaşılacağını belirtti.
Peki ne olacak dolar karşısında TL’nin halinden evvel ne oldu kısmına bakalım.?
Uluslararası Para Fonu IMF’nin paylaştığı grafikte de Türk Lirası (TL), 2022 yılında ABD Doları’na karşı en çok paha kaybeden para ünitesi oldu. IMF’nin ‘Ülkeler güçlü dolara karşı ne yapmalı?’ başlıklı Gita Gopinath ve Pierre-Olivier Gourinchas imzalı makalesinde doların 2000 yılı sonrası en güçlü düzeylerinde olduğu, Japon Yeni karşısında yüzde 22, Euro karşısında yüzde 13 kıymet kazandığı belirtildi.
Güçlü doların enflasyonla çaba eden birçok ülkede işleri yokuşa sürdüğü belirtilirken, hesaplamalara nazaran, dolarda yüzde 10 oranında kıymet artışı öteki ülkelerde yüzde 1 oranında enflasyon artışına neden oluyor.
Dış ticaret hadlerinde de dolar sayesinde ABD avantajlı pozisyona geçerken, merkez bankalarının rezerv satışlarının süreksiz bir tahlil olduğu da vurgulandı.
Paylaşılan grafikte de Brezilya Reali, Meksika Pesosu ve Peru Nuevo Sol’ü hariç dünyada bütün para ünitelerinin dolar karşısında kıymet kaybettiği görülürken, 2022’de en büyük kıymet kaybıysa TL’de oldu.
www.imf.org
TL, dolar karşısında bu yıla 13,3721’den başlarken, bugüne kadar yüzde 30’dan fazla paha kaybederek 18,5874 düzeyinde bulunuyor.
Rezervlerdeki artışla birlikte artan net kusur noksan kalemiyle birlikte gözlerin çevrildiği Rusya’nın da TL’deki tesiri yorumlandı.
Ekonomist Emrah Lafçı, Sorun İktisat Youtube kanalında Büyüteç programında The Economist’in yayımladığı “Why Vladimir Putin and Recep Tayyip Erdogan need each other” makaleyi yorumladı. Lafçı, iki başkanın birbirine olan muhtaçlığını ticaret artışı ve Türkiye’nin döviz muhtaçlığı üzerinden ele alırken, Putin’in burada kıymetli olduğunu belirtti. Kaynak: Problem Ekonomi
Türkiye-Rusya ilgilerinde yaptırım riski var mı?
Ankara Kulislerini yorumlayan gazeteci Erdal Sağlam da yeniden birebir kanalda son periyot ağır olan Türkiye-Rusya alakalarını, bu bağlantının yol açacağı ekonomik yaptırım riskini, tartışılan ödemeler istikrarında BOTAŞ’ın rolünü ve rezervlerde son durumu yorumladı. Seçimlerin yaklaştığı süreçte iktisat idaresinin kredi stratejisine de değinirken, taban fiyat için de sayı söylem ederek 9 bin liraya işaret etti. Kaynak: Problem Ekonomi
Dolar/TL’deki seyrin toplumsal medya kanunuyla alakası var mı?
Uğur Gürses, T24’deki ‘Dolar iddiası yapan ekonomist’ başlıklı yazısında, geçen hafta kabul edilerek meclisten geçen ‘sosyal medya’ yasasında “gerçeğe karşıt bir bilgiyi kamu barışını bozmaya elverişli biçimde açıkça yayan’ kimselere karşı mahpus öngörülmesi üzerinden yorumladı. Halk ortasında “sansür yasası” olarak bilinen yasanın açıklamalarında ekonomistlerin de ismi geçti.
Mahir Ünal’ın yasa açıklamasında ‘Dolar öngörüsünde bulunan ekonomist, sarsıntı iddiası yapan bilim adamı bu kabahat kapsamına girmez’ demesinin yorumlayan Gürses, üç yıl evvel bir küme gazeteci ve Twitter kullanıcısının kısaca ‘dolar 10 lira olacak’ resmi olarak da “Türkiye iktisadının istikrarını zayıflatmaya çalıştıkları” formunda dava konusu olmalarını anımsattı.
Davada 6’sı gazeteci 38 kişi 5 yıla kadar mahpus cezasıyla yargılanırken, mevcut kanunlara nazaran lakin daha evvel görülmeyen ve kanunda bulunmaya münasebetlerle “Dolar 7 TL yarın tahminen 10 TL olur” diyenlere davalar açılmıştı.
Gürses, durumu şöyle anlatıyor:
Peki ne oldu? Ortadan geçen 3 yılın sonunda hepsi beraat ettiler. Dava beraat ile sonuçlandığı gün doların 14,75 TL olduğunu da not edelim.
Örneklerden yola çıkarak Gürses, bir kişinin dolar iddiası yapması için ekonomist olması gerekmediğini belirtti.
Sorunların çözülememesi ya da krizlerin yönetilememesinin, makus durumlarda ‘yabancı güçler, ekonomistler, analistler ve müellifler yüzünden’ olmadığını belirtiyor ve şöyle söylüyor:
Öyle ya, sansür yasası Meclis’te tartışılırken muhalefet milletvekillerine söylendiği üzere, bu maddeden ‘kimse ceza almayacağı’ fısıldanıyor. O vakit?
Tüm bunların akabinde, iktisatta meselelerin olduğu saklanamazken, bilgilerin yorumlanması büyük bir soru işareti oluşturuyor.
Ekonomik bilgiler, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin de sık sık belirttiği Heterodoks görüş cilt yola çıkarsak farklı görüşler üzerinden yorumlanabilir. Finansal piyasalardaysa beklentiler konum açtırır, gerçekler kapattırır. Hatta tekrar Nebati’nin belirttiği formda davranışsal finans ve nöroekonomi de insanın seçimlerindeki değişkenliğe dayanır ki bunlar fizik, kimya üzere müspet ilimler değillerdir.
Mesela Merkez Bankası’nın resmi enflasyon gayeleri 2012 yılından bu yana yüzde 5 düzeyinde bulunuyor.
Dilerseniz buradan bakarak görebilirsiniz. Bu maksatlara nazaran yatırım kararı veren birileri durumu dezenformasyon olarak mı görmeli?
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin bu paylaşımları da çok dikkat çekmişti.
twitter.com
Nedeni de bu paylaşımların yapıldığı 11 Eylül 2022’den iki gün sonra 13 Eylül’de başlayan düşüşle endeks 3.700 düzeylerinden 13 gün içinde 3.000’lere inmişti.
twitter.com
Hatta yükselişin ve sonrasında düşüşün gerisinde manipülatörler olduğu ortaya çıkmış mahkemece tutuklanmışlardı.
Son olarak geçen yıl Merkez Bankası Lideri Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, faiz indirimleri için evvel enflasyonda düşüşü, akabinde çekirdek enflasyonda düşüşü izleyeceklerini belirtirken, ikisi de yükselişe geçmesine rağmen faiz indirimlerine gitmişti.
Tüm bu gelişmeler ışığında iktisat tarafında birtakım durumların göreli olması ve idare bazında yönlendirmelerden yola çıkarak beklentiler, senaryolar, amaçların özerk bir bölgede kalması işin tabiatı gereği bir kenarda duruyor.