Aralık başında açıklanması beklenen EYT düzenlemesiyle milyonlarca şahsa emeklilik imkanı doğacak. Yeni yıldan itibaren EYT’nin devreye girmesi bekleniyor. EYT ile ilgili en çok merak edilen 5 soruyu Vergi Uzmanı Muhammet Bayram milliyet.com.tr’ye cevapladı. Bayram konuşmasında şu sözleri kullandı:
EYT’Lİ OLUP DA PRİMİ EKSİK OLANLAR NE YAPMALI?
EYT’li olup da primi eksik olanlar kesinlikle ve kesinlikle acil bir halde kendi prim gün sayılarını denetim etmelidir. Bunu tekraren kendi yapmış olduğum canlı yayınlarda ve sizlere verdiğim röportajlarda bahsettim. Bireyler e-Devlet uygulamasına yahut SGK’nın kendi uygulaması üzerinden ‘ne vakit emekli olurum?’ diye aratırsa buradan kendi prim gün sayıları ve emeklilik kuralları ortaya çıkacaktır. Şayet prim gün sayıları eksikse çabucak borçlanma imkanları kapsamında borçlanmalıdır. Neden bunu kıymetle söylüyoruz pekala: Zira borçlanma meblağları minimum fiyat seviyesine nazaran belirleniyor. Yani erkek için 1 yıllık askerlik borçlanması 30 bin TL ortalama ile yapılabiliyorken, ocak ayı prestijiyle taban fiyatın en az yüzde 40 ile 45 artmasıyla birlikte bu meblağ 8 bin lira olacaktır. Bugün ödenecek 30 bin TLi 1 Ocak prestijiyle 42 ile 45 bin lira düzeyine çıkacaktır. O yüzden borçlanma hakkı olan askerlik borçlanması, doğum borçlanması, fiyatsız müsaade borçlanması, yurt dışı borçlanma, tabiplerin yurt dışı eğitimden kaynaklı borçlanmaları, seçim kanununa nazaran istifa eden devlet memurlarının ilgili periyoda ilişkin borçlanması, tutuklu yahut hükümlü olup daha sonrasında suçsuzluğu ispatlanan şahısların borçlanması biçiminde sayılabilir.
EYT İLE İLGİLİ BAKAN BİLGİN TEK FORMÜL VAR DEDİ. BU TEK FORMÜL NEDİR?
“En baştan söylendiği üzere EYT’lilerin 23 yıldan beri beklemiş olduğu şey aslında yaşın ortadan kalkmasıdır. Bakan Bilgin açıklarken diğer konuşulması gereken yahut çalışma kümesinin ana kurulma gayesi olan formülleri elemenin tamamlandığını ve bunun sonucunda tek formülün olduğundan bahsetmişti. Tek formülden bunu anlamak gerek buna ait de bizim kendi yapımızda kaç kişinin emekli olabileceği, maliyetin ne kadar olacağı ve hak kaybı olmayacak bir sistemin getirilmesinden bahisle tek formül açıklaması yapmıştır. Asıl beklenti yaşın kaldırılması olduğu için yaş kaidesinin büsbütün kaldırılması ve bana nazaran hala yaşın kısmen kaldırılması gündemdedir.
STAJYER VE ÇIRAKLIK SİGORTASI EYT KAPSAMINA ALINIR MI?
Stajyerler EYT’nin gündeme geldiği birinci günlerden itibaren kendilerinde borçlanma imkanı tanınıp EYT kapsamında alınmalarını istiyorlar. 5 milyona yakın kişiyi ilgilendiren bir düzenleme. Neden pekala bu sayı yüksek? Teknik meslek liseleri, çıraklık stajyerlik üzere durumlardan çok stajyerliğin mecburî olduğu avukatlık ve mali müşavirlik üzere meslek kolları mevcut. O yüzden bu sayı bir epey fazladır. Stajyerlerin durumu ise staj olarak çalıştıkları devirde patronlarca kendi haklarına kısa periyotlu prim yatırılmaktadır. Yani bunlar hastalık, meslek hastalığı ve iş kazası primleridir. Lakin bunun yanında olağan sigortalılardan yatırılan uzun periyotlu sigorta kolları da var. Bunlar ise emeklilik, malullük ve yaşlılıktır.
Stajyerler diyor ki: Evet bizim ismimize kısa devirli sigorta primi yatırıldı. Biz uzun periyotlu sigorta primini borçlanalım hem işe başlama vaktimiz öne çekilsin hem de bu kapsamda emekli olabilelim. Sayın Bakan Vedat Bilgin, evvelki açıklamalarında stajyerlere ait bir düzenlemeden bahsetmişti ancak son yaptığı açıklamasında stajyerlerin farklı bir düzenlemeye konulacağından bahsetti. Lakin stajyerlerin olması gereken kanun EYT kapsamında çıkarılacak kanundur ve bu sorun EYT ile birlikte çözülmesi gerekmektedir.
YENİ YILDA KAÇ EYT’Lİ EMEKLİ OLACAK? BİRİNCİ MAAŞLARINI NE VAKİT ALACAKLAR?
Aralık ayı içerisinde Meclis’e gelecek olan EYT ile bağlı kanun kapsamında aralık sonunda Meclis’ten çıkarak yasalaşırsa SGK kanununa nazaran ocak ayı içerisinde verilen dilekçe ile bir sonraki ay, yani şubat ayında emekli maaşı bağlanmış olur. Bu kapsamda birinci etapta 1.5 milyon kişinin emekli olabileceği iddia ediliyor. Bununla bir arada kademeli olarak kaideleri tutturan EYT’li vatandaşlar da emekli olabilecek. Toplam sayı zati 5 ile 5.5 milyon kişi olduğudur. Bununla bir arada yıllar prestijiyle emekli olanlar olacak.
EYT’LİLERDE KIDEM TAZMİNATI SÜRECİ NASIL İŞLEYECEK. TEKRAR ÇALIŞMAYA DEVAM ETMELERİ DURUMUNDA İKİNCİ BİR KIDEM TAZMİNATI HAKLARI VAR MI?
Kıdem tazminatı kişinin en az 1 yıl müddet ile çalışması ile birlikte hak kazanılır. Bununla bir arada EYT kapsamında emeklilik dilekçesi veren bireyler emekli olmaları halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanacaklar. Patronlarca mecburî bir emeklilik kelam konusu olamaz lakin ve lakin kendisi emeklilik dilekçesi verirse emekli olabilir ve çalıştığı yerden kıdem tazminatı hakkı kazanabilir.
Zaten devletten emekli olacak bireyler kıdem tazminatı alabilecekler. Buna ait kıdem tazminatı üst fiyatı şu anda 15 bin 371 TL’dir yani bir kişi 10 yıl çalışmakla bir arada 153 bin lirayı almaya hak kazanacaktır. Ancak bu üst tavan limiti yeni taban fiyatla bir arada yükselecektir.
Aslında bireyler 1 Ocak prestijiyle emekli olursa daha fazla bir kıdem tazminatı alacaklar. Lakin bunun bir de patron tarafı var. Patronlarımız de emekli olacak şahısların kıdem tazminatını vermekle mükelleftir. Kelam konusu fiyatları ödemiş olmalarıyla birlikte vergi kanunlarına nazaran masraf yazabilecekler.
Emekli olanlara ait şayet çalışmaları halinde toplumsal güvenlik destekleme primi yatırılıyor. Bu meblağda olağan yatırılması gereken sigorta priminden daha az bir fiyattır. Emekli olduktan sonra işe devam ederse ikinci bir kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Tekrar en az bir yıl çalışma koşulu vardır.”